پیامدهای دور دوم ریاست‌جمهوری ترامپ
در ماه‌های اخیر صحبت‌های زیادی در مورد اینکه ریاست‌جمهوری دوم دونالد ترامپ در ایالات متحده چه معنایی برای اروپا، جنگ روسیه در اوکراین، جنگ اسرائیل و غزه و چین می‌تواند داشته باشد، مطرح شده است. اما یک کشور دیگر هم از نزدیک رقابت‌های انتخاباتی آمریکا را زیر نظر دارد و آن کشور ایران است.
یک دور دیگر ریاست‌جمهوری ترامپ می‌تواند خطرات زیادی را برای ایران به همراه داشته باشد، به‌ویژه با توجه به زد و خوردهای تند و تیز اخیرش با اسرائیل، تهدید قریب‌الوقوع یک جنگ گسترده‌تر در خاورمیانه و دیگر چالش‌های داخلی مهم.
در چنین شرایطی، سه سناریو وجود دارد که براساس آنها دولت جدید ترامپ ممکن است تهدیدی برای نظام ایران باشد: یک شوک اقتصادی بالقوه، اقدام نظامی جسورانه‌تر علیه ایران و افزایش جنبش‌های اعتراضی در داخل ایران.
در سال ۲۰۱۸، ترامپ ایالات متحده را از توافق هسته‌ای ایران خارج کرد و تحریم‌های فلج‌کننده‌ای را علیه این کشور تحت عنوان «فشار حداکثری» اعمال کرد. کمپین ترامپ صادرات نفت ایران را به پایین‌ترین سطح تاریخی یعنی زیر ۴۰۰ هزار بشکه در روز کاهش داد و به‌طور قابل توجهی دلارهای نفتی ایران را که حدود ۷۰ درصد از درآمدهای دولت را تشکیل می‌دهد، کاهش داد.
بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰، ارزش پول ملی ایران بیش از ۶۰۰ درصد کاهش یافته است. پس از انتخاب جو بایدن به‌عنوان رئیس‌جمهور در سال ۲۰۲۰، ایران توانست صادرات نفت خود را افزایش دهد.
اخیراً گزارش شده است که صادرات نفت ایران در سه‌ماهه نخست سال جاری به بالاترین میزان در شش سال اخیر یعنی حدود ۱/۵۶ میلیون بشکه در روز رسیده است. با توجه به تضعیف اقتصاد ایران، بازگشت احتمالی ترامپ می‌تواند موج جدیدی از فشارها را به همراه داشته باشد.
به‌عنوان مثال، اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران خاطرنشان کرده است که بازگشت ترامپ باعث می‌شود صادرات نفت ایران «دوباره آسیب ببیند».
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی همچنین با اشاره به کسری بودجه جاری ۳/۷ میلیارد دلاری کشور هشدار داد که بازگشت ترامپ مستلزم آمادگی برای «افزایش فشار تحریم‌ها و شوک اقتصادی» است. با توجه به سیاست‌های تندتر و ضدغربی‌تر ایران در دوران ریاست‌جمهوری ابراهیم رئیسی و تسلط جناح‌های رادیکال در پارلمان، ممکن است ترامپ حتی مصمم‌تر برای تشدید کمپین «فشار حداکثری» خود بر ایران باشد.
پیروزی ترامپ در رقابت‌های مقدماتی جمهوری‌خواهان در اوایل سال جاری با کاهش ۲۰ درصدی ارزش ریال ایران همزمان شد. در جبهه امنیتی، بازگشت احتمالی ترامپ یادآور زیان قابل‌توجهی است که در دوران ریاست‌جمهوری وی به ایران وارد شد و آن ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سال ۲۰۲۰ در حمله هوایی آمریکاست.
در حمله هوایی اخیر اسرائیل به مجتمع دیپلماتیک ایران در پایتخت سوریه نیز هفت تن از نیروهای قدس از جمله دو ژنرال ترور شدند. این امر منجر به حمله تلافی‌جویانه بی‌سابقه ایران علیه اسرائیل شد. ترامپ نیز با انتشار مجدد یک رشته‌توئیت تهدیدآمیز که در سال ۲۰۱۸ منتشر کرده بود به آن پاسخ داد.
او همچنین در یک گردهمایی گفت: «در حال حاضر اسرائیل مورد حمله قرار گرفته است. این به این دلیل است که ما ضعف زیادی نشان می‌دهیم. اگر ما بر سر کار بودیم این اتفاق نمی‌افتاد.»
با توجه به این لفاظی‌ها و تشدید تنش‌ها با اسرائیل، بازگشت احتمالی ترامپ می‌تواند ایران را حتی آسیب‌پذیرتر کند. برای مثال، می‌تواند منجر به افزایش اقدام نظامی ایالات متحده یا اسرائیل علیه شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران در عراق و سوریه یا حملات بالقوه جسورانه‌تر علیه خود ایران شود.
انتخابات مجلس ایران و مجلس خبرگان، نهادی که رهبر را تعیین می‌کند، در اوایل سال جاری میلادی برگزار شد. میزان مشارکت رسمی رای‌دهندگان تنها ۴۱ درصد گزارش شده است.
در پایتخت، مشارکت تنها ۲۴ درصد بود که کمترین میزان در تاریخ جمهوری اسلامی است. این سومین بار در چهار سال گذشته - از جمله دو انتخابات پارلمانی و یک انتخابات ریاست‌جمهوری - است که در آن مشارکت رای‌دهندگان زیر ۵۰ درصد بود.
پیش از سال ۲۰۲۰، مشارکت رای‌دهندگان معمولاً از ۶۰ درصد یا حتی ۷۰ درصد فراتر می‌رفت. با توجه به این میزان کاهش مشارکت رای‌دهندگان و سه جنبش اعتراضی بزرگ و سراسری از سال ۲۰۱۷، رهبری ایران در میانه جدی‌ترین بحران اعتبار در تاریخ جمهوری اسلامی قرار دارد.
در داخل کشور، رسانه‌ها پیشنهاد کرده‌اند که ظهور چهره‌های سیاسی غیرمحبوب و فوق محافظه‌کار می‌تواند نارضایتی عمومی را بیشتر کند. در چنین شرایطی، پیامدهای اقتصادی احتمالی ناشی از دومین دوره ریاست‌جمهوری ترامپ می‌تواند موج جدیدی از اعتراضات سراسری را در کشور دامن بزند.
